Welk traineeship past bij jou?
Waar ligt jouw ambitie? Wat is jouw talent? Met de Talent&Pro-test kun je snel zien welk traineeship past bij jouw skills en persoonlijkheid.
Jan de Jong werd door de oprichters van Talent&Pro in 2001 gevraagd om trainingen te verzorgen voor de eerste klasjes van nieuwe “projectmedewerkers”. Zeven jaar, honderden Talenten en bijna evenveel (vooral) communicatietrainingen later zwaaide Jan af. Bij zijn afscheid ontving hij een boek vol warme verhalen en afscheidsgroeten. Want met zijn communicatietrainingen stoomde Jan tal van dankbare talenten klaar voor de start van hun carrière. Jan probeerde, in zijn eigen woorden, mensen niet alleen iets te leren, maar iets te leren waar ze ook iets aan hadden. Zijn sterke visie op onderwijs heeft zich diep genesteld in de werkwijze van onze Academy. En zijn uitspraken zijn nu nog net zo leidend als toen: “Gras groeit niet door eraan te trekken.” Want meer dan alleen een trainer was Jan een grondlegger, onderwijzer, antropoloog en onderwijsfilosoof. In dit interview vertelt hij over zijn tijd en lessen bij T&P.
Je hebt een prachtige carrière gehad als onderwijzer: hoe kwam je ooit bij Talent&Pro terecht?
Mijn hele werkende leven heeft in het teken van onderwijs gestaan. Zowel mijn vrouw als ik hebben op verschillende niveaus in het onderwijs gezeten, van de lagere school tot het hbo en het geven van gastcolleges. Uiteindelijk zijn we in het bedrijfsleven gaan werken met ons eigen opleidingsbedrijf. Dat avontuur in het bedrijfsleven begon bij het GWK (Grenswisselkantoor, red.). Daar zochten ze een hoofd opleidingen. Het bedrijf werd geconfronteerd met agressie en overvallen. Voor dat probleem moest beleid worden ontwikkeld. We hebben daar toen een opleidingsstaf opgezet van 12 medewerkers en opleidingstrajecten voor communicatie, management, omgaan met agressie en slachtofferhulp. Toen het GWK moest krimpen, mede door de komst van de euro, hield onze samenwerking op. Alle ervaring die ik had opgedaan en alle kennis die ik had van managementstijlen, communicatie en antropologie besloot ik te steken in een eigen opleidingsbedrijf.
En toen was daar al snel T&P. Hoe ontstond het lijntje met onze organisatie?
Talent&Pro werd al snel een van onze grotere klanten. Maar dat ging niet zomaar. Een opleidingsbedrijf is, misschien meer nog dan bij andere organisaties, een risicovolle onderneming. Opleidingen zijn voor veel bedrijven een sluitpost. Maar het ging vrij snel goed. Natuurlijk was daar T&P in het begin als grote en trouwe klant. Daar kregen we het op een gegeven moment best druk mee. Ik kwam bij puur toeval in contact met Talent&Pro, via een van mijn GWK-collega’s. Op uitnodiging van Michel Huijbers, destijds werkzaam voor T&P, mocht ik samen met een andere opleider aanschuiven bij een overleg van cursisten en het management. Daar mochten we iets vertellen over onze visie op opleiden. Ik begon mijn verhaal met een vraag. “Wat zoeken jullie precies? Als jullie iemand willen die mensen “voert”, dan ben ik niet de juiste kandidaat. Als jullie je mensen te eten willen geven, dan wil ik dat graag doen.”
“Als jullie iemand willen die mensen “voert”, dan ben ik niet de juiste kandidaat. Als jullie je mensen te eten willen geven, dan wil ik dat graag doen.”
Je staat erom bekend een visie te hebben op onderwijs. Hoe liet je dat terugkomen in de opleidingen die je ontwikkelde?
Ik was gewend om cursussen te schrijven en ontwikkelen. Dat doe je nu eenmaal als opleider. De rode draad van mijn cursussen was GIGA. GIGA gaat om feedback geven en krijgen. De G stond voor gedrag, de I voor impact, de tweede G voor gevoel en de A voor actie. GIGA was het principe achter alle communicatietrainingen. Er is veel onderzoek gedaan naar feedback geven. En communicatie is daarin enorm belangrijk. Het effect van gedrag, het gevoel dat ontstaat en het resultaat wat je ermee wilt bereiken gebeurt grotendeels door middel van taal. Er zijn weinig andere manieren om informatie over te brengen. Daarom probeerde ik in geschreven teksten zaken zo zorgvuldig mogelijk te verwoorden. Een ander element dat altijd aanwezig was in mijn werk was die antropologische benadering. Waarom handelen mensen zoals ze handelen? Of de informatie beklijft staat en valt bij de structuur van je stof en de wijze van overbrengen.
De eerste opdracht die ik kreeg bij T&P was om een korte telefooncursus te verzorgen. Die bood ik niet aan. Die lopen ook vaak mis omdat cursisten een foefje aangeleerd krijgen. Klantgericht communiceren is anders. Dat gaat om structuur en communicatie. Een kader aanbrengen gedurende het gesprek en de klant continu in de gaten houden.
Waarom waren die opleidingen nog zo belangrijk voor een groep jonge mensen die net de hogeschool of universiteit al hadden afgerond?
Enerzijds is het zo dat kiezen voor een traineeship er soms op wijst dat je niet helemaal de juiste studie hebt gekozen. Daarnaast denk ik dat opleidingen in zijn algemeenheid jongeren te weinig voorbereiden op het werkende leven. Wij probeerden dat gat te overbruggen. Onze doelgroep had het niet makkelijk. Je bent slim, hoogopgeleid en je wilt wat. Maar dan heb je het idee dat je toch nog de nodige vaardigheden mist. Die kun je gelukkig aanleren. En die ontwikkeling zie je, als je het goed aanpakt, voor je neus voltrekken. Het mooiste aan het opleidingsvak is dat je mensen kan zien veranderen. Mijn vrouw heeft lesgegeven aan groep 3 en ze vond het altijd prachtig om te zien hoe kinderen voor je ogen groeien en veranderen. Ze zei altijd: “Die kinderen komen binnen en kunnen noch lezen noch schrijven. Je hebt ze een jaar en aan het einde van de rit is dat helemaal anders.”
“Het mooiste aan het opleidingsvak is dat je mensen voor je ogen ziet veranderen.”
Voor het bedrijf dat onze oprichters voor ogen hadden waren opleidingen onmisbaar. Waarom heeft die “sluitpost“ opleiden het zo lang kunnen overleven bij Talent&Pro?
Cint en Maarten zijn het bedrijf begonnen met een visie op werken, leren en leven. Ze vonden dat mensen te allen tijde een kans moesten hebben om zich door te ontwikkelen. En zoveel mogelijk ook op eigen kracht. Talent&Pro wilden zij inrichten als de facilitator van die ontwikkeling. Die visie heb ik in die eerste jaren van ons bestaan geprobeerd consequent vorm te geven vanuit onderwijskundig perspectief. Ik krijg weleens de lof dat ik de visie heb ontwikkeld. Dat is niet waar. Wat wel belangrijk is dat je samen zo’n visie onder woorden brengt in alle onderdelen van je organisatie. Dat kun je niet alleen beleggen bij je coaches en leidinggevenden.
Hoe zat het precies met die faciliteiten in jouw tijd?
Talent&Pro was een heel speelse organisatie. Het kon niet op, en alles was leuk. Logisch ook, want als je overtuigd bent van de waarde van je organisatie en je mensen wilt binden moet je zorgen voor een prettige werkomgeving. Lekkere koffie, een aantrekkelijke werkplek, sportmogelijkheden, leuke uitjes, geschenken. Je wilt niet weten hoeveel shirtjes, bidons en rugzakken met het logo erop bij ons thuis te vinden waren. Ik ben bij zoveel werkgevers geweest met mijn opleidingsbedrijf, maar zoals het bij T&P ging zag je het nergens. Het was en is een heel aantrekkelijke werkgever voor jonge mensen. Was je talent, dan was je welkom.
“Ik ben bij zoveel werkgevers geweest met mijn opleidingsbedrijf, maar zoals het bij T&P ging zag je het nergens. Het was en is een heel aantrekkelijke werkgever voor jonge mensen.”
Hoe was het om met deze doelgroep van jonge hoogopgeleide mensen te werken?
Ik stond niet vooraan in de polonaise tijdens de ski-trip als dat je vraag is. Sterker nog, ik kan ook niet skiën. Maar de ski-trip was ook voor mij elk jaar een bijzonder moment. Dan zette ik een bord neer bij het klaslokaal met “Jongens, doe voorzichtig tijdens de ski-trip.” Ik voelde me een soort jeugdherbergvader. Ik had medewerkers van soms 23 jaar voor me. Ikzelf zat achterin de 50 toen ik bij Talent&Pro begon en heb er tot mijn 65e gewerkt. Ondanks het geweldige verschil in leeftijd zei ik ook regelmatig dat ik qua gedachtewereld soms wel jonger was dan een aantal van die jonge medewerkers.
De klasjes met Talenten waren enorm divers, qua afkomst, karakter, enzovoort. Ik was zelf van huis uit een “keurige protestantse jongen”. Maar met de moslim, de lgbtq’ers, met iedereen kon ik over alles vrijuit spreken. Mensen zijn nou eenmaal anders. Wel zijn we gelijkwaardig. Als je dat als uitgangspunt neemt kun je het overal over hebben en kun je van elkaar leren. Werken voor Talent&Pro was een heerlijke onderneming. Ik kreeg energie van die Talenten. Als je die energie terug voelt van je groep dan bevestigt het dat je goed bezig bent. Ik blader regelmatig nog door de afscheidsverhalen die ik meekreeg bij mijn pensioen. “Hij kreeg me zo gek dat ik iedere keer naar cursus ging.” Dat vind ik prachtig om te lezen. Vooral ook omdat het die medewerkers flink wat kost. Het is nogal wat als je na je werk nog even een uur heen en weer moet rijden voor een training. Dat kost tijd en stress. Het gaf me enorm veel energie dat ik dat terug kon betalen met een goede en nuttige cursus.
Als je Talent&Pro bij je aankomst vergelijkt met het T&P dat je verliet. Hoe vond je dat het bedrijf zich had ontwikkeld?
In 2001 was Talent&Pro nog een kleine onderneming, met één klein leslokaal. Daarna heb ik door onze groei regelmatig gewaarschuwd voor de gevolgen van die groei. Je moet het wel kunnen bijbenen allemaal. We zijn toen in rap tempo verder geprofessionaliseerd. De leaseauto’s waren niet meer aan te slepen. Elke maand studeerde een post-hbo managementgroep af. Dat werd dan, toen nog in Leusden, luidruchtig gevierd. Met een toespraak van mij, maar ook met een uitgebreid diner met de People Managers erbij. Er zijn niet veel mensen ontsnapt aan mijn Personal Performance training. Dat werd op een gegeven moment een toelatingseis voor de managementcursus. Daarna was je Pro’er.
Personal Performance is nog steeds een hoeksteen van ons opleidingsaanbod: hoe zag de eerste uitvoering van de opleiding eruit?
De opdracht die ik kreeg was om een cursus te schrijven waarmee mensen zich beter konden presenteren. Dat vond onze directeur Maarten belangrijk. In de eerste opzet ging het over een stukje etiquette. Kleding, tafelmanieren et cetera. Allengs werd het een pure communicatiecursus. Wederom, omdat vrijwel alles draait om tekst en taal. Dat organiseerden we met acteurs. Heel belangrijk want Personal Performance raakte aan de psychologie van mensen. Omgaan met lastige klanten, daar kun je niet voor leren, je kunt het wel aanleren. Veel trainingen behandelden de theorie, maar namen geen moeite om de realiteit na te bootsen. Wij introduceerden dat bij T&P. En dat was nodig want klantcontact was ook toen een van de grote uitdagingen bij veel medewerkers. Sommigen haalden geweldige cijfers voor cursussen waar je voor kon leren, maar liepen compleet vast in de communicatie.
Zo’n training duurde de hele zaterdag en vrijwel elke week vond er een plaats. En doordeweeks was ik in de avonden regelmatig ook wel zoet. Mijn vrouw vond het dan ook best toen ik met pensioen ging. Richting mijn pensioen deden we die training alleen nog voor T&P. Peer, nu nog steeds actief, deed de overvaltrainingen. Hij was toch wel de perfecte overvaller. Deed het altijd geweldig!
De training Personal Performance werd opgevolgd met een hele reeks andere communicatietrainingen. Allemaal gestoeld op dat GIGA-principe. Zodat medewerkers leerden communiceren op basis van onderhandeling en gelijkwaardigheid. De oversteekzinnen waren daar een belangrijk onderdeel van. “Ik begrijp heel goed dat jij…, maar snap je van mij ook.” Gedrag, impact, gevoel en actie; overal kwamen ze terug. De gesprekken werden ook opgenomen voor leerdoeleinden. Ik heb van flink wat mensen de vraag gekregen of ik ze nog bewaard heb en hoe leuk het zou zijn om ze nog eens terug te luisteren. Voor veel mensen zal het ook een opluchting zijn dat ik ze toch echt vernietigd heb voor mijn afscheid.
Ze zullen blij zijn om te weten dat jouw portret voortaan aan onze Wall of Fame hangt. Wat vond je van de uitnodiging om op deze manier vereeuwigd te worden bij Talent&Pro?
Het was wat onverwacht. Ik ontmoette Peer een tijd terug. Hij vertelde dat hij nog steeds voor T&P trainingen verzorgde. “Ik “GIGA” nog elke dag, Jan.” Ik heb toen contact gezocht met T&P, uit heimwee misschien ook. Mijn bericht was ondertussen bij verschillende mensen terechtkomen. Toen kreeg ik de uitnodiging voor de Wall of Fame. Daar heb ik ja op gezegd. Niet omdat ik het zo belangrijk vind dat mijn foto aan de muur hangt, wel omdat ik het mooi zou vinden als die onderwijsvisie een officieel plekje krijgt binnen Talent&Pro.
“…Echt onderwijs, dat is voor mij niet alles voorkauwen, maar de omgeving creëren waarin mensen kunnen opbloeien.”
Bij deze! Een heleboel mensen zullen zich ook afvragen hoe het nu met je is en hoe jij je pensioen invult. Waar houd jij je tegenwoordig mee bezig?
Ik vermaak me prima, ik heb hobby’s zat. Ik word weleens gevraagd voor een lezing antropologie, ik tuinier, ik schilder, ik heb twee boeken geschreven, waaronder een Suriname gedenkboek over mijn dienstplicht. En momenteel ben ik bezig met een autobiografisch boek, “Ik Ga Hier Nooit Meer Weg”. Dat gaat over een jongen die al spelend de wereld om zich heen ontdekt. De beste vorm van leren is tenslotte zelf ontdekken. Ook dat boek heeft dus weer dat onderwijsthema. Onderwijs is en zal altijd een onderdeel van mijn leven blijven. En gelukkig maar. Want onderwijs is voor mij rijkdom. Ik ben blij dat ik mijn leven heb kunnen wijden aan écht onderwijs. En écht onderwijs, dat is voor mij niet alles voorkauwen, maar de omgeving creëren waarin mensen kunnen opbloeien. Ik zei altijd: “Je kunt een appel ook niet voordoen hoe die moet groeien. Wat je wel kunt doen is de stenen uit de grond halen, er mest bij gooien. Maar je moet van die boom afblijven. Dat is Jan de Jong. Ik heb een prachtige tijd gehad.”
Heb je nog een boodschap voor al die nieuwe generatie starters die nu hun carrière beginnen en een training van Jan de Jong zijn misgelopen?
Mijn boodschap is voor zowel die starters als voor de nieuwe generatie trainers: stop energie in alles wat je doet, dan krijg je energie terug. En merk je dat je op zo’n cursus leegloopt, ga dan praten met je docent of cursisten. Voorzie je trainer van goede feedback en andersom: wees als trainer een gids voor je cursisten. Daar is contact voor nodig. In het begin ga je voorop, maar na verloop van tijd blijf je achter. Dan kunnen je cursisten als het goed is zelf verder. Je versnelt wanneer het kan, en doet kalmer aan wanneer iemand niet mee komt. Als het lukt om dat samen te doen, dan heb je de juiste ingrediënten voor groei en ontwikkeling. En e-learning kan handig zijn, maar echt onderwijs en echte rijkdom vindt plaats in een leslokaal.
Hetzelfde, Maar Dan Anders
Jan schreef zijn herinneringen aan Talent&Pro op. In het boek “Hetzelfde, Maar Dan Anders” legde hij tal van anekdotes, herinneringen en wijsheden waar hij nog altijd graag mee strooit gedetailleerd vast. Het werk hebben we digitaal beschikbaar gemaakt voor zijn studenten, collega’s en alle andere T&P-alumni. Bekijk het boekje hier.
